Inzicht in uitsluiting, privilege en discriminatie in Utrecht
De Utrechtse gemeenteraad heeft begin 2024 de beleidsnota ‘Inclusie en diversiteit: Tot je recht komen' vastgesteld. Een van de doelen in deze beleidsnota is dat Utrechters in een geprivilegieerde positie meer kennis en bewustwording hebben over in- en uitsluiting, privilege, marginalisatie, discriminatie en racisme.
De gemeente wil daarom weten hoe het op dit moment staat met de kennis van inwoners op deze onderwerpen. Daarom is er over dit onderwerp een peiling gehouden onder het Bewonerspanel.
Peiling
Van maandag 27 oktober tot maandag 10 november heeft Onderzoek & Advies een peiling gehouden onder leden van het Bewonerspanel. 4.217 panelleden hebben de vragenlijst (deels) ingevuld. Dat is een respons van 57%.
Vergeleken met de Utrechtse bevolking kent het Bewonerspanel een oververtegenwoordiging aan mensen met een hbo- of wo-opleiding. De resultaten zijn daardoor niet zonder meer te vertalen naar de (gemiddelde) mening van Utrechters, maar de resultaten van de peiling geven wel een goede indicatie. We spreken daarom niet over Utrechters, maar over panelleden of respondenten. Meer informatie staat op de website www.utrecht.nl/bewonerspanel.
In onderstaande tabel staat de verdeling van het panel naar wijk, opleiding en leeftijd. Alle wijken zijn vertegenwoordigd in het panel. Wel is te zien dat er relatief minder Utrechters uit Overvecht in het panel zitten, en relatief meer uit Noordoost. Er zijn ook relatief veel Utrechters met een hbo- of wo-opleiding lid van het panel. Verder bestaat het panel uit relatief weinig leden van 34 jaar of jonger.
Kenmerken van panelleden Bewonerspanel Utrecht (oktober 2025)
Alle panelleden weten wat discriminatie en racisme betekenen
Als eerste is aan panelleden gevraagd of ze weten wat de begrippen uitsluiting, geprivilegieerde positie, gemarginaliseerde positie, discriminatie en racisme betekenen.
- Alle panelleden geven aan te weten wat discriminatie en racisme betekenen.
- 95% van de panelleden geeft aan te weten wat ‘uitsluiting’ betekent. 3% geeft aan niet te weten wat het begrip betekent. 2% geeft aan het niet te weten.
- 85% van de panelleden geeft aan te weten wat ‘geprivilegieerde positie’ betekent. 11% geeft aan niet te weten wat het begrip betekent. 3% geeft aan het niet te weten.
- 73% van de panelleden geeft aan te weten wat ‘gemarginaliseerde positie’ betekent. 21% geeft aan niet te weten wat het begrip betekent. 6% geeft aan het niet te weten.
Weet u wat de onderstaande begrippen betekenen?
Meer dan de helft van de panelleden heeft het gevoel dat er mensen worden uitgesloten
Uitsluiting is het buitensluiten van mensen of groepen van deelname aan sociale, economische, politieke of culturele activiteiten, vaak op basis van persoonskenmerken zoals afkomst, geslacht, religie of beperking. Aan panelleden is gevraagd of zij het gevoel hebben dat mensen of groepen op basis van persoonskenmerken worden uitgesloten. 59% van de panelleden heeft het gevoel dat dit gebeurt. 23% heeft het gevoel dat dit niet gebeurt. 18% van de panelleden geeft aan het niet te weten.
Hebt u het gevoel dat mensen of groepen op basis van persoonskenmerken worden uitgesloten?
De meerderheid van het Bewonerspanel heeft het gevoel dat bepaalde groepen privileges hebben
Privilege is een voordeel of recht dat een persoon of groep heeft, vaak zonder dat ze daar iets voor hoeven te doen, en dat anderen niet hebben. Daarentegen zijn er ook groepen die een gemarginaliseerde positie hebben aan de rand van de samenleving: dit leidt ertoe dat een persoon of groep minder invloed, rechten of mogelijkheden heeft dan anderen.
Aan panelleden is gevraagd of zij het gevoel hebben dat er bepaalde groepen in samenleving privileges hebben en of er bepaalde groepen in de samenleving zijn die in de samenleving een gemarginaliseerde positie hebben.
- 80% van de paneleden heeft het gevoel dat er bepaalde groepen in de samenleving privileges hebben. 12% geeft aan dit gevoel niet te hebben. 8% weet het niet.
- 74% van de paneleden heeft het gevoel dat er bepaalde groepen in de samenleving een gemarginaliseerde positie hebben. 8% geeft aan dit gevoel niet te hebben. 19% weet het niet.
Hebt u het gevoel dat bepaalde groepen in de samenleving privileges hebben?
Hebt u het gevoel dat bepaalde groepen in de samenleving een gemarginaliseerde positie hebben?
Meer dan de helft van de panelleden heeft wel eens meegemaakt dat een bekende een discriminerende of racistische opmerking maakte
Vervolgens kregen de panelleden een aantal vragen over discriminatie en racisme. Discriminatie is mensen anders behandelen, achterstellen of uitsluiten op basis van persoonskenmerken, zoals godsdienst, levensovertuiging, huidskleur, gender, seksuele geaardheid, leeftijd of een chronische ziekte. Racisme is een vorm van discriminatie waarbij mensen ongelijk worden behandeld of beoordeeld op basis van hun etnische afkomst.
- 10% van de panelleden geeft aan dat een bekende de afgelopen 12 maanden regelmatig een discriminerende of racistische opmerking maakte over iemand anders.
- 44% geeft aan dat dit een enkele keer voorkwam.
- 42% van de panelleden geeft aan dat dit niet voor is gekomen in de afgelopen 12 maanden.
- 4% weet het niet.
Heeft u de afgelopen 12 maanden meegemaakt dat een bekende een discriminerende of racistische opmerking maakte over iemand anders?
Bijna de helft sprak de persoon direct aan wanneer diegene een discriminerende of racistische opmerking maakte
Aan de panelleden die hebben aangegeven dat een bekende regelmatig of een enkele keer een opmerking maakte is gevraagd hoe zij reageerden toen ze getuigen waren van een discriminerende of racistische opmerking.
- Bijna de helft van de panelleden (47%) geeft aan de persoon er direct op hebben aangesproken.
- 23% geeft aan de persoon er later op hebben aangesproken.
- 22% van de panelleden geeft aan niets te hebben gedaan.
- 5% weet het niet.
- 13 % geeft een ander antwoord.
Hoe reageerde u toen u getuige was van een discriminerende of racistische opmerking? Meerdere antwoorden mogelijk*
De meerderheid voelt zich verantwoordelijk om bij te dragen aan een inclusieve samenleving
Aan alle panelleden is gevraagd in hoeverre zij het eens zijn met een stelling: Ik voel me verantwoordelijk om bij te dragen aan een meer inclusieve samenleving (waarin iedereen mee mag doen). 77% van de panelleden geeft aan het eens te zijn met deze stelling. 17% geeft aan neutraal te zijn. 5% geeft aan het niet eens te zijn met deze stelling.
In hoeverre bent u het eens met de volgende stelling? Ik voel me verantwoordelijk om bij te dragen aan een meer inclusieve samenleving (waarin iedereen mee mag doen)
De meerderheid voelt zich verantwoordelijk om bij te dragen aan een inclusieve samenleving
Aan alle panelleden die hebben aangegeven het eens te zijn met de vorige stelling of neutraal te zijn, is gevraagd op welke manier ze zouden willen bijdragen aan een meer inclusieve samenleving.
- Meer dan de helft van de panelleden (57%) zou willen bijdragen door te reflecteren op hun eigen vooroordelen en hun gedrag aan te passen.
- Meer dan de helft van de panelleden (56%) zou willen bijdragen door anderen aan te spreken op hun gedrag.
- Bijna de helft (47%) geeft aan te willen bijdragen aan een meer inclusieve samenleving door te luisteren naar ervaringen van mensen in deze groepen.
- 29% van de panelleden zou zijn kennis willen vergroten op dit thema.
- 24% zou willen bijdragen door actief anderen te betrekken die worden buitengesloten.
- 5% zou lid willen worden van een vereniging die zich actief inzet op dit onderwerp.
- 7% geeft een ander antwoord.
- 6% van de panelleden geeft aan niet te willen bijdragen. 7% geeft aan het niet te weten.