Samenvatting

Met de jaarwisseling van 2024-2025 is de gemeente Utrecht een nieuwe traditie gestart: een nieuwe manier van oud en nieuw vieren in combinatie met het afsteekverbod van vuurwerk, wat de komende jaren moet bijdragen aan een veiligere en schonere jaarwisseling. Een nieuwe traditie ontstaat echter niet in één jaar. Dat heeft tijd nodig en in die tijd kan de gemeente de verschillende georganiseerde activiteiten ontwikkelen om (nog) beter aan te sluiten bij de inwoners van Utrecht. Om een beeld te krijgen van hoe Utrechters de nieuwe traditie ervaren, hebben we een onderzoek uitgevoerd. In eerste instantie is het doel van dit onderzoek om inzicht te krijgen in hoe inwoners de afgelopen jaarwisseling hebben beleefd. Hiervoor hebben we Utrechters gevraagd naar hun kennis, houding en gedrag ten aanzien van diverse maatregelen en acties die voortvloeien uit de adviezen van het burgerberaad, zoals het afsteekverbod, de door de gemeente georganiseerde activiteiten en het budget bUUUrtje. De resultaten van dit onderzoek geven de gemeente input voor de invulling van volgende jaarwisselingen.

Kennis inwoners over nieuwe traditie en activiteiten

De bekendheid van het afsteekverbod is hoog: 90% van de respondenten wist ervan. De bekendheid met de georganiseerde activiteiten is lager, maar nog steeds bij ruim de helft van de respondenten bekend: 52% wist van het gezamenlijke aftelmoment op het Jaarbeursplein en 51% wist van de lichtroute. Het budget bUUUrtje was bij een vijfde bekend (21%) en het minst bekend was het game event (11%). 

Over het algemeen geldt dat de bekendheid met de nieuwe traditie en met de georganiseerde activiteiten bij respondenten ouder dan 35 jaar groter is dan bij respondenten jonger dan 35 jaar. Het aftelmoment was het meest bekend in de wijk West (60% bekendheid) en het minst bekend in Overvecht (46% bekendheid). De lichtroute was het meest bekend in West en Binnenstad (55%), op de voet gevolgd door Oost en Noordoost (54%) en het minst bekend in Overvecht (42%). De bekendheid van het afsteekverbod scoort in alle wijken vrij hoog.

Effectiviteit communicatiekanalen

Social media is het meest effectief geweest in het verspreiden van informatie over de nieuwe traditie van de jaarwisseling: bijna een derde van de respondenten heeft over ‘Oud en vanaf nu’ gehoord via social media. Op afstand volgen de meer traditionele kanalen, zoals posters en flyers (19% bekendheid) en huis-aan-huisbladen en kranten (13%). Deze traditionele kanalen hebben vooral bereik gehad binnen de groep 65+. Bijna 30% van de respondenten heeft niets vernomen over de nieuwe traditie. Dit zijn vooral respondenten jonger dan 35 jaar. 

Deelname inwoners aan initiatieven

Van de respondenten die de jaarwisseling (deels) in Utrecht verbleven, bezocht een op de acht (13%) de lichtroute. 2% bezocht het gezamenlijke aftelmoment op het Jaarbeursplein en 1% bezocht een activiteit of feest in de buurt dat (deels) was betaald met budget van de gemeente. 68% van de respondenten zegt zich te hebben gehouden aan het afsteekverbod. Vooral de 24-35 jarigen hielden zich aan dit verbod (74%) en relatief weinig respondenten uit Vleuten-De Meern (58%).

57 bewoners of organisaties hebben bij de gemeente een budget aangevraagd om iets met of voor de buurt te organiseren rondom de jaarwisseling. Hiervan zijn 46 aanvragen goedgekeurd, negen zijn afgewezen en twee aanvragers hebben hun aanvraag ingetrokken. Uit de korte enquête die naar de aanvragers van het budget bUUUrtje is gestuurd, blijkt dat de meeste respondenten (14 van de 24) voor het eerst een budget bij de gemeente aanvroegen.

Ervaringen met jaarwisseling ten opzichte van eerdere jaren

Meer dan zes op de tien respondenten hebben geen verschil ervaren met voorgaande jaren als het gaat om het ‘oud en nieuw gevoel’ (65%) en het saamhorigheidsgevoel (61%). Ook als het gaat om de sfeer in de buurt zegt het grootste deel van de respondenten geen verschil te hebben ervaren (53%). Als het gaat om de hoeveelheid vuurwerkoverlast dan zegt bijna de helft (46%) geen verschil te hebben ervaren met voorgaande jaren.

Opvallend is dat het aandeel respondenten met een minder goede ervaring bij de meeste aspecten (oud-en-nieuw-gevoel, saamhorigheidsgevoel, sfeer in de stad, sfeer in de buurt) groter is dan het percentage met een positieve ervaring. Alleen als het gaat om overlast door vuurwerk zijn de percentages voor een ‘betere ervaring’ en een ‘mindere ervaring’ min of meer gelijk.

Over het algemeen lijken de jongere respondenten (16-25 jaar) positiever over de afgelopen jaarwisseling dan gemiddeld. Zij geven vaker dan gemiddeld aan dat zij aspecten als saamhorigheid en sfeer in de stad als beter hebben ervaren dan voorgaande jaren. Wat wijken betreft blijkt dat Overvecht en Vleuten-De Meern (negatief) opvallen als het gaat om een oordeel over de verschillende aspecten van de jaarwisseling. Relatief weinig inwoners uit Vleuten-De Meern zeggen dat ze de verschillende aspecten als beter hebben ervaren dan voorgaande jaren. En relatief veel inwoners van Overvecht zeggen dat ze de verschillende aspecten als minder goed hebben ervaren dan voorgaande jaren.

Suggesties inwoners voor komende jaarwisseling(en)

Het merendeel van de suggesties voor de lichtroute gaan over vuurwerk: de lichtroute zou geen vervanging zijn voor het afsteken van vuurwerk en jongeren minder aanspreken. Verder zijn suggesties gedaan die gaan over de route zelf, zoals het beter aangeven van de route (bijvoorbeeld op een kaart), de route in zijn geheel verkorten of de afstand tussen de uitgelichte punten verkleinen en een route in de eigen wijk aanbieden. Ook wordt gezegd dat er meer/beter gepromoot kan worden dat er een lichtroute is en dat het grootser mag, zoals GLOW (in Eindhoven) of de Amsterdamse lichtroute. Een deel van de suggesties gaat over wat al goed is, overall wordt bijvoorbeeld het kleuren van de Dom als erg positief ervaren.

Ook bij suggesties voor het aftelmoment wordt voornamelijk over vuurwerk en het verbod gesproken. Respondenten vragen zich af waarom er niet wordt gehandhaafd en ook wordt er gepleit voor alleen een verbod op illegaal vuurwerk. Verder wordt de wens geuit voor een grote centrale vuurwerkshow of lichtshow met drones. Respondenten doen verder suggesties over de locatie: een show op een meer sfeervolle plek zoals het Domplein of een show op meerdere locaties in de stad.

Aanvragers van het budget bUUUrtje deden 14 suggesties voor verbetering van het aanvraagproces van het budget. Hieruit blijkt dat sommige aanvragers de verwachting hadden dat de gemeente binnen enkele dagen een aanvraag zou goedkeuren, wat in de praktijk niet zo was (de reactietermijn is vier weken en kan met vier weken verlengd worden). Een aantal aanvragers gaf aan dat de bekendheid van het budget beter kan. Dit werd ook relatief vaak genoemd door respondenten van de algemene vragenlijst (bij de vraag naar wat inwoners belangrijk vinden bij de aanvraag van bUUUrtje). Verder bleek uit meerdere reacties dat het niet duidelijk was of er wel of geen vergunning nodig was. Ook werden er vragen gesteld bij het doel van het budget en werd bijvoorbeeld de suggestie gedaan om het geld meer terecht te laten komen bij mensen met een lager inkomen.

Tot slot

De jaarwisseling is een onderwerp dat veel mensen aanspreekt. De respons is relatief hoog (in vergelijking met andere onderzoeken) en er is veelvuldig antwoord gegeven op open vragen. Ook hebben relatief veel inwoners de moeite genomen om suggesties te doen of toelichtingen te geven.